Dinh trấn Thanh Chiêm thuộc thôn Thanh Chiêm 1, xã Điện Phương, thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Theo sử sách ghi lại, năm 1602, Chúa Tiên Nguyễn Hoàng đã cho dựng Dinh trấn Quảng Nam ở Thanh Chiêm – mở đầu sự phát triển thịnh vượng của Xứ Đàng.
Trong suốt 2 thế kỷ XVII-XVIII, vì nhận định “đây là đất yết hầu của miền Thuận Quảng,” Dinh trấn Thanh Chiêm có vai trò, vị trí đặc biệt, được xem là kinh đô thứ hai, là trung tâm chính trị – quân sự – kinh tế và văn hóa sau Phú Xuân của Chúa Nguyễn, là nơi các vị hoàng tử “tập dượt” cách trị vì đất nước trước khi kế nhiệm ngôi Chúa.
Nằm trên đường thiên lý Bắc-Nam, bên bờ Sài Thị Giang (nay là sông Thu Bồn) và gần cửa Đại Chiêm (Cửa Đại), cách Tourane – Cửa Hàn không xa, qua hơn 200 năm tồn tại (1602-1832), Dinh trấn Thanh Chiêm đã khẳng định được “sứ mệnh” lịch sử quan trọng. Không ít nhà buôn, giáo sỹ phương Tây thời ấy đã gọi đây là “nước Quảng Nam.”
Với vai trò, vừa là “hậu cứ” vững chắc để các Chúa Nguyễn đối phó với Đàng Ngoài và các thế lực thù địch, vừa làm “bàn đạp” để nhà Nguyễn hoàn thành công cuộc Nam tiến.
Đặc biệt, trong bối cảnh lịch sử bấy giờ, từ năm 1615, Dinh trấn Thanh Chiêm đã có “cơ duyên” để các nhà truyền giáo phương Tây đến nghiên cứu, sáng tạo và hình thành chữ Quốc ngữ.
Lịch sử đã ghi nhận sự ra đời của “trường dạy” chữ Quốc ngữ đầu tiên tại Thanh Chiêm cũng như sự “cộng tác” đắc lực của người dân Thanh Chiêm và tiếng nói của người Quảng Nam trong quá trình ký âm mẫu tự Latinh thành tiếng Việt.
Phát biểu tại buổi lễ, ông Nông Quốc Thành, Phó Cục trưởng Cục Di sản, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, việc công nhận Di tích Quốc gia Dinh trấn Thanh Chiêm có ý nghĩa vô cùng đặc biệt.
Đây là sự khẳng định trên phương diện quản lý Nhà nước về vai trò, vị trí, giá trị văn hóa lịch sử của Di tích Dinh trấn Thanh Chiêm; sự tri ân của các thế hệ con cháu với các bậc tiền nhân trong công cuộc dựng nước và giữ nước; tôn vinh giá trị của chữ Quốc ngữ – ngôn ngữ chính thống của người Việt Nam trong công cuộc duy tân đất nước và hội nhập hôm nay./.
