Từ Đông sang Tây, dọc trục quốc lộ 31, đi từ Biển Động là cụm di tích đình, đền, chùa nằm ngay trung tâm phố Biển nhộn nhịp chợ phiên. Xuôi về Tân Quang 7km là đình Sàng Bến (nơi đây đã diễn ra Đại hội Đảng bộ huyện Lục Ngạn lần thứ hai năm 1953). Xuống 3km nữa là chùa Long Mã của xã Giáp Sơn. Xuôi tiếp 3km về Hồng Giang là cụm di tích đền, chùa Hả (di tích cấp quốc gia). Về trung tâm thị trấn Chũ, nằm bên dòng sông Lục là đền, chùa Khánh Vân tiếp xuống xã Phượng Sơn là hệ thống cụm di tích: đình, đền, chùa Kim, Hạ Mã, Cầu Từ, Chể, Từ Xuyên, Ải…Đặc biệt là cây thị đền Cầu Từ đã hàng ngàn năm tuổi, xung quanh còn phát lộ dấu tích tương tự như Hoàng thành Thăng Long, đang tiếp tục được khám phá, mảnh đất với bao huyền thoại.
Ngược lên phía Bắc: ta có thể đến thăm những vùng đất một thời anh hùng như xã Tân Mộc- nơi đón Thủ tướng Phạm Văn Đồng về thăm vùng đỗ tương ( tháng Giêng năm 1982 – Nhâm Tuất); thăm quê hương của người anh hùng lao động Lý Lỏi Sáng; với những tay súng dân quân hạ “thần sấm” Mỹ, rồi vùng đất Nam Điện chống càn trong kháng chiến chống Pháp của xã Nam Dương. Từ đây du khách đi tiếp khoảng 4 km nữa lên đỉnh Am Vãi thăm chốn “Bồng lai, Tiên cảnh” với thiên nhiên kỳ thú của danh sơn, thắng tích Am Vãi. Xuống núi thăm làng nghề truyền thống chuyên sản xuất mỳ gạo nổi tiếng Thủ Dương. Qua cầu Chũ vào thăm khu sinh thái hồ Khuôn Thần, đến xã Kiên Lao; thăm cột mốc lịch sử “Nơi đại hội Đảng bộ huyện Lục Ngạn lần thứ nhất tháng 5/1951) tại Lán Cháy. Ngược dòng kênh Khuôn Thần lên Thanh Hải thăm chùa Quân, thẳng đường lên Biên Sơn qua Trường bắn Quốc gia Khu vực I đi chợ vùng cao, nghe câu sloong hao chợ Cầu Trắng xã Phong Vân, chợ Thác Lười xã Tân Sơn; Lên Cấm Sơn theo lời bài thơ của nhà thơ Thôi Hữu thăm núi Ba Hòn, địa danh của du kích Cấm Sơn đã đuợc Nhà nước phong tặng danh hiệu “Anh hùng LLVTND”. Thăm vùng lòng hồ của 4 xã; Sơn Hải, Hộ Đáp, Tân Sơn và Cấm Sơn xem nuôi cá lồng, thưởng thức hương vị cá, tôm của hồ Cấm Sơn dễ mấy ai quên. Còn thời gian ta đi tiếp thăm vùng rừng nguyên sinh Suối Đấy thuộc Xã Phong Minh. Ngược lên Sa Lý thăm “Cổng trời” của Lục Ngạn, nơi tiếp giáp với Lạng Sơn, thăm ải Sa lý (Chiến ải chống quân xâm lược Nguyên-Mông) rồi xuôi về Nội Bàng, Bàn Than, Bến Ghềnh (đền Quan) nơi Yết Kiêu dong thuyền về Phả Lại…
Chừng ấy địa danh, là bao kỳ tích gắn với Lục Ngạn xứng đáng cho những địa chỉ du lịch, hình thành các tour du lịch. Vấn đề là ở chỗ: Phát huy, phát triển và khai thác thế nào? dích đã có, hướng đi, thời cơ, vận hội đã tới; tuy nhiên phía trước cũng lắm gian nan, thách thức và thử thách lòng người Lục Ngạn.
Với tiềm năng phong phú về các loại hình du lịch, vị thế cho Lục Ngạn cũng cần phải lựa chọn bước đi, cần phải có chiến lược phát triển du lịch. Trong đó cần coi trọng yếu tố văn hóa, bởi văn hóa luôn là nền tảng của du lịch, cho du lịch cơ hội khai thác, phát huy. Và hơn hết không thể vì mục đích kinh tế mà quên đi việc gìn giữ bản sắc, gìn giữ không gian, môi trường, di sản văn hóa. Công tác đầu tư phát triển du lịch văn hóa cần tránh làm sai, hỏng hoặc “mới hoá” vốn bản sắc văn hóa truyền thống.
Để làm được điều này, trước tiên, Lục Ngạn cần phải lập bản đồ quy hoạch và khoanh vùng tổng thể, trước mắt tập trung cho ba điểm: du lịch hồ Khuôn Thần, hồ Cấm Sơn, Đền Hả và chùa Am Vãi.
Thực hiện tốt công tác tuyên truyền, vận động nhằm nâng cao nhận thức của cán bộ, Đảng viên và nhân dân đối với chủ trương phát triển Du lịch, tạo ra sự đồng thuận cao trong việc bảo vệ các di tích, cảnh quan, môi trường và từ đó người dân tự giác tham gia làm du lịch. Đồng thời thực hiện công tác thu hút đầu tư phát triển du lịch theo hướng tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư hạ dịch vụ như: nhà nghỉ, khu vui chơi, nghỉ dưỡng, khu nhà hàng, khách sạn. Có như vậy tiềm năng du lịch của Lục Ngạn mới được phát huy, khai thác tạo nguồn thu cho ngân sách và góp phần nâng cao đời sống cho người dân địa phương./.
