đón nhận Bằng công nhận của Thủ tướng Chính phủ vinh danh chùa Keo, làng
Hành Thiện, xã Xuân Hồng (huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định) là Di tích
quốc gia đặc biệt.
Tam quan hai tầng, tám mái tại chùa Keo, làng Hành Thiện, tỉnh Nam Định.
Chùa Keo (tên chữ là Thần Quang tự), là một
trong những ngôi chùa cổ ở Việt Nam được bảo tồn gần như nguyên vẹn, với
nét kiến trúc độc đáo hơn 400 năm tuổi. Tương truyền, nguyên thủy chùa
do Thiền sư Không Lộ xây dựng ven sông Hồng từ năm 1061 dưới thời vua Lý
Thánh Tông. Ban đầu, chùa có tên là Nghiêm Quang tự, đến năm 1167 đổi
thành Thần Quang tự.
Sau gần 500 năm tồn tại, năm 1611, nước sông Hồng lên làm ngập chùa.
Một bộ phận cư dân dời sang phía nam sông Hồng lập thành làng Hành Thiện
và xây dựng ngôi chùa Keo mới (gọi là Keo Hạ). Một bộ phận dời sang tả
ngạn sông Hồng, lập làng Dũng Nhuệ trên đất Thái Bình, dựng chùa Keo
(gọi là Keo Thượng).
Kiến trúc chùa Keo tỉnh Nam Định rất giống với chùa Keo tỉnh Thái
Bình. Phía trước chùa có hồ bán nguyệt, nước trong xanh. Không gian chùa
là cả một khối kiến trúc cổ đồ sộ, trầm mặc với 13 tòa rộng gồm 121
gian nối tiếp nhau. Tuy không có gác chuông chồng diêm ba tầng 12 mái
như chùa Keo Thái Bình, nhưng gác chuông chùa Keo Nam Định cũng là một
sự kết hợp hài hòa của kiến trúc tam quan nội năm gian, làm theo kiểu
chồng diêm, cao 7,50 m với dáng thanh thoát, bờ cánh kẻ bảy uốn lượn.
Ngoài vẻ đẹp kiến trúc, trong chùa còn lưu giữ, bảo tồn những di vật
cổ từ thế kỷ 17 thời Hậu Lê rất giá trị. Đó là những án thư, sập thờ,
tượng pháp, nhiều chuông, khánh, văn bia cổ, hoành phi, câu đối và sách
chữ Hán nói về chùa Keo.
Sự tồn tại của chùa Keo cùng với Chùa Diên Phúc, sau đổi tên là Viên
Quang (xã Xuân Ninh, huyện Xuân Trường) và chùa Tháp Chương Sơn (xã Yên
Lợi, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định) cho thấy dưới thời Lý, Nam Định là một
trung tâm tôn giáo lớn của cả nước.
Hằng năm, Lễ hội chùa Keo tỉnh Nam Định diễn ra từ mồng 10 đến 16/9
âm lịch. Nét độc đáo tại đây làm môn đua thuyền gồm 10 người mà dân làng
Hành Thiện gọi là “trải”, nhưng là bơi chải đứng giống như chèo đò diễn
ra trên con sông bao quanh làng. Cuộc đua được tổ chức vào hai ngày 12
và 15/9 âm lịch. Song song là rước kiệu trong Lễ Phụng Nghinh, một nghi
thức quan trọng nhất của lễ hội.
Di tích kiến trúc nghệ thuật chùa Keo Nam Định trở thành Di tích quốc
gia đặc biệt sẽ góp phần nâng cao giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc
nghệ thuật của ngôi chùa cổ ven sông Hồng. Chính quyền địa phương đã có ý
tưởng kết nối Di tích quốc gia đặc biệt chùa Keo với Khu lưu niệm cố
Tổng Bí thư Trường Chinh (cũng nằm trong làng Hành Thiện, xã Xuân Hồng)
trong hành trình tham quan, du lịch hướng về nguồn.
